در دنیای پیچیده سلامت دیجیتال، شاهدمو به شکلگیری یک موج نگرانکننده از اطلاعات نادرست میرسد که متمرکز بر "کورتیزول" (همان هورمون استرس) است. اینترنت به مکانی برای تاختوتمزت ادعاهای بیاساسی تبدیل شده که گروهی از متخصصان خودخوانده و ادعاکار، توصیههایی و محصولاتی مبهم ارائه میدهند. آنها وعدههای "تنظیم سطح کورتیزول" و "خنثیسازی اثرات مضر آن" را میکنند.
در کانون این کمپینهای گمراهکننده، یک لیست از علائمی ساختگی و خیلی هم سطحی قرار داده شده است. این علائم شامل "چند نشانه خطرناک" میشود که اختلالات خواب، مشکلات کاهش وزن، احساس سرمای مداوم و افزایش حس تحریکپذیری را میپوشاند. برخی از این ادعاکارها حتی با جسارت تمام، ادعاهای بیادبان میکنند که برنامهها یا مکملهایی که ارائه میدهند، قادر به کاهش سطح کورتیزول تا ۷۵ درصد هستند.
اما واقعیت علمی چیست؟
پروفسور گیوم آسیه، متخصص برجسته غدد درونریز در بیمارستان کوچین پاریس، در گفتوگویی با خبرگزاری فرانسه، این ادعاها را "کاملاً دور از واقعیت" خوانده است. از نظر فیزیولوژیک، کورتیزول که توسط غدد فوق کلیوی ترشح میشود، نقش حیاتی در تنظیم استرس، فرآیندهای متابولیسمی و سیستم ایمنی بدن ایفا میکند. سطح این هورمون طبیعتاً از یک الگوی روزانه میپیروید؛ به اوج خود را در ساعات اولیه صبح میرساند و به تدریج در طول روز کاهش مییابد.
تیبو ویولی، یک کارشناس بهداشت عمومی، هم به این نکته اشاره کرده است که مفهوم رایج "خستگی آدرنال" بیش از یک افسانه علمی است. به استثناء موارد نادر و خاص پزشکی مانند سندرم کوشینگ یا بیماری آدیسون، نگرانی درباره سطح کورتیزول در جمعیت سالم، اساس علمی ندارد. او همچنین ارتباط مستقیم و مستندسی میکند که افزایش مداوم استرس روزمره به تنهایی نمیتواند منجر به تغییرات محسوس و ظاهری در فیزیونامی انسان شود، ادعاها درباره ارتباط مستقیم کورتیزول با افزایش وزن یا نفخ شکم را "ادغامآمیز" خوانده است.
یک هشدار جدی دیگر از سوی دکتر پائولین گویوش، متخصص در این زمینه، مربوط به کیتهای آزمایش کورتیزول در خانه یا بدون مجوزهای لازم است. این آزمایشها که هزینههای قابل توجهی دارند (بین ۷۰۰ تا ۱۰۵۰ یورو)، "هیچ تضمینی برای کیفیت و دقت نتایج ارائه نمیدهند"، بگونهای که ممکن است به ایجاد حس امنیت کاذب منجر شود و بیماران را از مسیر درمان و مراقبتهای پزشکی استاندارد بترسوند.
کارشناسان حوزه سلامت همگی هشدار میدهند که هدف اصلی این کمپینهای آنلاین، که اغلب با امیدوارکننده و خیلی هم سطحی میگویند، ظاهراً در رابطه با ارتقای سلامت جامعه نیست. انگیزهگونه اصلی آنها، عواید مالی و سودجویانه است.
هر محصول یا مکملی که ادعای اثربخشی معجزهآسای تنظیم کورتیزول را میکند، کاملاً فاقد اساس پژوهش علمی و شواهد بالینی قوی است.
پس در مواجهه با این تبلیغات گمراهکننده، مصرفکنندگان باید هوشیاری لازم را به خرج دهند و به دنبال اطلاعات دقیق و معتبر از منابع پزشکی یا از طریق آزمایشهای معتبر و در مراكز پزشکی رسمی باشند.