تغییر رفتار انسان‌ها در هنگام کووید-۱۹
غزال زیاری؛ با شروع همه‌گیری کووید-۱۹ در سال ۲۰۱۹ میلادی، انسان‌ها متوجه شدند که برای جلوگیری از انتقال این ویروس و ابتلا به بیماری کرونا، باید از تماس‌های نزدیک جلوگیری کنند. به همین منظور ناچار شدند تا محیط زندگی و کارشان را به نحوی دیگری مدیریت و سازماندهی کنند. تدریجی برای قطع زنجیره این ویروس کشنده، دیوارهای شفافی بین صندلی‌های کارمندان بانک و مشتریان نصب شد و برای رعایت فاصله ۲ متری، برچسب‌هایی بر زمین چسبانده شد.
نگرانی مورچه‌ها از شیوع بیماری
پژوهشگران اخیراً متوجه شده‌اند که مورچه‌ها برای جلوگیری از انتشار بیماری، لانه‌هایشان را به‌صورت معماری شده تغییر می‌دهند. در این لانه‌های اصلاح‌شده، ورودی‌ها با فاصله بیشتری از هم قرار می‌گیرند و ارتباط مستقیم بین حفره‌ها کمتر می‌شود. «قبل از این ما می‌دانستیم که رفتار مورچه‌ها در حفر لانه بسته به عواملی مثل دما و ترکیب خاک تغییر می‌کند؛ اما این اولین بار است که جانوری غیر از انسان، ساختار محیط خود را برای کاهش انتقال بیماری تغییر می‌دهد.» لکی، نویسنده اصلی مقاله، در این‌باره توضیح داد.
نحوه انجام آزمایش
تیم پژوهشگر لکی، برای بررسی این فرضیه، گروه‌هایی شامل ۱۸۰ مورچه را در محفظه‌های پر از خاک قرار داد. به مورچه‌ها اجازه داده شد تا یک روز کامل برای ساخت لانه کار کنند. سپس در هر محفظه، ۲۰ مورچه دیگر اضافه شد و در نیمی از این گروه‌ها، مورچه‌های جدید در معرض قارچ‌های بیماری‌زای (اسپورهای قارچی) قرار گرفتند. مورچه‌ها برای شش روز دیگر به ساخت لانه‌هایشان ادامه دادند و پژوهشگران با استفاده از پویشگرهای میکرو-CT، رشد و ساختار زیرزمینی لانه‌ها را بررسی کردند.
نتایج نشان داد که لانه‌هایی که توسط گروه‌های در معرض پاتوژن ساخته شدند، ساختاری بخش‌بخش‌تر، با مسیرهای طولانی‌تر، ورودی‌های دورتر از یکدیگر و ارتباط مستقیم کمتری بین اتاقک‌ها ساخته شده بودند. طبق مدل‌های محققان، این تغییرات باعث کاهش انتقال بیماری شدند. لکی افزade: «این اصلاحات از بخش‌های حساس لانه از جمله انبار غذا و نوزادان مورچه‌ها محافظت می‌کند.»
از شبیه‌سازی تا تحلیل
پژوهشگران در ادامه، برای بررسی دقیق این فرضیه، بعد از شش روز، شبیه‌سازی‌هایی از گسترش بیماری در مدل‌های سه‌بعدی لانه‌ها انجام دادند. نتایج نشان داد که تغییرات معماری در گروه‌های در معرض پاتوژن، به‌طور قابل توجهی باعث کاهش گسترش آلودگی شد. لکی با اشاره به اینکه این تغییرات به‌تنهایی تأثیر محدودی داشت، اما مورچه‌های آلوده تمایل زیادی به انزوا از دیگران نشان می‌دادند، یادآوری کرد: «وقتی در مدل‌سازی‌هایمان این سازوکار خودایزوله‌سازی را نیز وارد کردیم، دیدیم که لانه‌های گروه‌های آلوده، اثر ایزولاسیون را در کاهش انتقال بیماری تقویت می‌کنند. در واقع، بین دفاع‌های معماری و دفاع‌های اجتماعی در مورچه‌ها، نوعی هم‌افزایی وجود دارد.»
چرا مورچه‌ها همیشه این‌گونه نمی‌سازند؟
نکته جالب‌توجه اینجاست که مورچه‌ها تنها در شرایط مواجهه با بیماریها، چنین تغییراتی در لانه‌هایشان ایجاد می‌کنند. آن‌ها، دقیقاً مثل انسان‌ها، می‌دانند که برای انتقال مؤثر اطلاعات و منابع، لانه‌هایشان باید بهینه باشد. ساخت لانه‌هایی که بیش‌ازحد از هم جدا باشند، ارتباط اجتماعی و کار گروهی کلونی را مختل می‌کند.
طبق گفته لکی، مورچه‌ها باید بین ایمنی در برابر بیماری و کارایی اجتماعی تعادل برقرار کنند. این توانایی برای تنظیم رفتار و محیط، یکی از جلوه‌های هوش تکاملی در حشرات اجتماعی است.
منبع: popsci