چرا بعضی صبح‌ها رؤیاهایمان را به خاطر نمی‌آوریم؟
آیا
تا به حال پس از بیدار شدن حس کرده‌اید رؤیایی دیده‌اید، اما جزئیات آن
مانند مه محو شده است؟ این تجربه رایج، موضوع پژوهشی جدید توسط دانشمندان
ایتالیایی بوده که نشان می‌دهد یادآوری رؤیاها تحت تأثیر ترکیبی از عوامل
فردی، محیطی و الگوهای خواب است.
جزئیات پژوهش چهارساله بر روی رؤیابینی
بر
اساس گزارش خبرگزاری سلامت ایونا، محققان مؤسسه آی‌ام‌تی ایتالیا به
سرپرستی جولیو برناردی، روانشناس و والنتینا السه، دانشجوی دکترای علوم
شناختی، بیش از ۲۰۰ نفر در بازه سنی ۱۸ تا ۷۰ سال را به مدت چهار سال مورد
بررسی قرار دادند. شرکت‌کنندگان موظف بودند رؤیاهای خود را طی ۱۵ روز ثبت
کنند و همزمان از دستبندهای پایش خواب برای اندازه‌گیری کیفیت و عمق خواب
استفاده نمایند. پیش و پس از این دوره، آن‌ها به پرسش‌هایی درباره
ویژگی‌های شخصیتی، سطح اضطراب، میزان تمرکز و نگرش نسبت به رؤیاها پاسخ
دادند.
عوامل کلیدی در یادآوری رؤیاها
نگرش مثبت به رؤیاها: افرادی که به رؤیاها علاقه داشتند و بیشتر درگیر خیال‌پردازی روزانه بودند، جزئیات خواب‌های خود را بهتر به خاطر می‌آوردند.
تأثیر فصل‌ها: میزان یادآوری رؤیاها در فصل بهار به طور معناداری بیشتر از زمستان گزارش شد.
خواب سبک: شرکت‌کنندگانی که زمان بیشتری را در مرحله خواب سبک سپری می‌کردند، احتمال یادآوری رؤیاهایشان افزایش می‌یافت.
سن:
جوان‌ترها در مقایسه با سالمندان، عملکرد بهتری در یادآوری رؤیاها داشتند.
افراد مسن‌تر اغلب تجربه «رؤیاهای سفید» را گزارش می‌کردند؛ یعنی احساس
می‌کردند رؤیا دیده‌اند، اما قادر به بازگو کردن محتوای آن نبودند.
رؤیاهای سفید؛ پدیده مرموز سالمندان
برناردی
توضیح می‌دهد: «رؤیاهای سفید نشان می‌دهد سالمندان نیز رؤیا می‌بینند، اما
مغز آن‌ها پس از بیداری، محتوای رؤیا را سریعاً پاک می‌کند. این یافته
ثابت می‌کند که مشکل نه در ندیدن رؤیا، بلکه در فرایند یادآوری است.»
کاربردهای علمی و پزشکی پژوهش
والنتینا
السه در این باره افزود: «درک مکانیسم یادآوری رؤیاها می‌تواند به شناسایی
تغییرات غیرطبیعی در رؤیابینی کمک کند و حتی نقش تشخیصی در حوزه سلامت
روان داشته باشد.» به گفته محققان، این پژوهش نه تنها اسرار مغز در حین
خواب را روشن می‌کند، بلکه پنجره‌ای به مطالعه هوشیاری و شناخت انسان باز
می‌کند.
محدودیت‌ها و چالش‌های تحقیق
با وجود
استفاده از ابزارهای پایش خواب، داده‌های این پژوهش مبتنی بر گزارش‌های
خودافراد است که ممکن است تحت تأثیر سوگیری‌های ذهنی قرار گیرد. با این
حال، نتایج تأکید می‌کنند که یادآوری رؤیاها پدیده‌ای چندبعدی است و عوامل
زیستی، روانی و حتی محیطی در آن دخیل هستند.
انتشار نتایج و گام‌های آینده
این مطالعه که در نشریه معتبر «Communications Psychology»
منتشر شده، زمینه را برای تحقیقات آینده درباره ارتباط رؤیابینی با
اختلالات خواب یا بیماری‌های عصبی فراهم می‌کند. آیا روزی خواهیم توانست با
تنظیم الگوهای خواب، کیفیت یادآوری رؤیاها را بهبود بخشیم؟ پاسخ به این
سؤال نیازمند مطالعات گسترده‌تر است، اما به گفته دانشمندان، مغز انسان
هنوز ناشناخته‌های بسیاری دارد که رؤیاها تنها بخشی از آن هستند